تاکید رئیس‌جمهوری بر اطلاع‌رسانی کرونایی؛ «سریع»، «شفاف» و «علمی»

ایماخبر گزارش می‌دهد؛

از منظر ارتباطی و اطلاع‌رسانی اما، دو نکته مهم دیگر در سخنان آیت‌الله سید ابراهیم رییسی بود؛ او با بیان اینکه مسئولیت اطلاع‌رسانی درباره واکسیناسیون، زمان تزریق و مسائل حوزه بهداشت و درمان، با «وزارت بهداشت» است، گفت: «در این زمینه باید مراکز و دستگاه‌های دیگر اخبار و اطلاعات خود را با وزارت بهداشت هماهنگ کنند»؛ رئیس‌جمهوری آنگاه بلافاصله تذکر داد که «مدیران» وزارت بهداشت و کارشناسان حوزه بهداشت و سلامت، «بلافاصله به ابهامات و سوالات طرح شده در فضای عمومی جامعه درباره ویروس کرونا واکنش سریع و پاسخ علمی ارائه کنند تا مردم دچار نگرانی و یاس نشوند».

محور اول که مرتبط با اظهارنظرهای شخصیت‌های حقیقی و حقوقی درباره مسائل مختلف مرتبط با ویروس کرونا بود، تاکید مجددی است بر اینکه هرگونه اطلاع‌رسانی در این زمینه با وزارتخانه مربوطه است و مراکز و دستگاه‌های دیگر لازم است اطلاع‌رسانی خود را با این نهاد هماهنگ کنند.

این تذکر ناظر به برخی اظهارت افراد بود که بعضا با تکذیب وزارت بهداشت یا سخنگوی ستاد کرونا مواجه می‌شد و از این رهگذر نه تنها آرامش و آگاهی خاصی به جامعه منتقل نمی‌شد، بلکه زمینه‌ساز بروز برخی شایعه‌ها و اخبار نگران‌کننده بعدی بود؛ به این ترتیب دستور صریح رئیس‌جمهوری مبنی بر هماهنگی دیگر مراکز دولتی (و حاکمیتی) در اطلاع‌رسانی کرونایی باید جدی‌تر از قبل مورد توجه قرار گیرد.

نکته مهمتر، اشاره رئیس.جمهوری به شیوه و کیفیت پاسخگویی به ابهامات کرونایی مردم بود که تاکید داشت باید سریع و علمی باشد؛ این موضع‌گیری حکایت از آن دارد مسئولان ارشد کشور به خوبی با برخی مقدمات و توالی نادرست و پیامدهای گسترده «ابهامات کرونایی» در کشور آشنا هستند و احتمالا از چند منظر گوناگون به آن توجه دارند:

۱. مقابله با شایعه‌ها و خبرسازی‌ها

عموم مردم و بویژه اهالی رسانه و خبر به خوبی در جریان شایعه‌ها و اخبار نادرست کرونایی در سطح داخلی و بین‌المللی قرار دارند؛ این تجربه اگرچه به واسطه نوپدید بودن همه‌گیری کووید-۱۹ باعث غافلگیری مردم کشورهای مختلف و دولتمردان شد اما بخشی از شایعه‌ها ریشه در بی‌تجربگی دولت‌ها و بدکارکردی آنها داشت؛ در کشور ما نیز از ابتدای ورود ویروس، به اعتراف مسئولان در مواردی کوتاهی یا ناتدبیری رخ داد و زمینه بروز و پذیرش شایعه‌ها را فراهم کرد.

از طرف دیگر در ماه‌های نخست همه‌گیری، نوعی سردرگمی و بلاتکلیفی در اطلاع‌رسانی‌های ستاد کرونا آشکار بود که بخشی از آن به مرور اصلاح شد اما همچنان جای بهبود و تصحیح دارد؛ از این منظر تصریح رئیس‌جمهوری برای اطلاع‌رسانی شفاف، ناظر به مقابله موثر با شایعه‌ها و اخبار نادرست است.

واحد اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت می‌تواند با بهره‌گیری از متخصصان رسانه و ارتباطات، حلقه تنگ و انحصاری پزشک_محوری را در مدیریت‌های روابط عمومی این وزارتخانه بشکند و از برجسته‌ترین کارشناسان متخصص در امر اطلاع‌رسانی استفاده کند.

پیامدهای مخرب شایعه‌سازی و آثار گران آن برای سلامتی، نشاط، زندگی و حیات جامعه چنان است که حالا دیگر بعد از حدود دو سال، شیوه‌های آزمون و خطا جایی در آن ندارد.

۲. تحریف‌ها و ابهام‌های علمی

در کنار شایعه‌ها و اخبار کذب یا ناقص، در اصطلاح رسانه‌ای اخبار و اطلاعاتی وجود دارند که به «زرد» معروف‌اند؛ بک وجه زردخبرها مبتنی بر تحریف‌های علمی، ماورایی و ادعاهای ناسازگار با دانش و نیز توجه به حواشی است.

در ماجرای کرونا در حدود ۲۰ ماه گذشته، انبوه اخبار نادرست، بدون مرجع، مبهم، غیرعلمی، ضدعلمی و شبه علمی در دنیا منتشر شد که گاه تا حد باور یقینی افراد عادی پیش رفت؛ ردپای این اخبار را می‌توان در برخی سوءاستفاده‌ها از طب سنتی و اسلامی، تجویزهای مضحک و غلط، سناریوسازی درباره منشا و رفتار ویروس کرونا، داستان‌سرایی تاثیرات ویروس و این اواخر نظرهای شاذ درباره واکسن جست‌وجو کرد.

تجربه این چند ماه نشان داده هرجا وزارت بهداشت یا ستاد ملی مقابله با کرونا یا چهره‌ای علمی مورد وثوق جامعه به سرعت و با شفافیت وارد عرصه آگاهی‌رسانی عمومی شدند، شایعه یا زردخبر یا به سرعت نقش بر آب شد یا به میزان زیادی عمق تاثیرگذاری خود را از دست داد؛ از این روی تاکید دیروز شخص نخست اجرایی کشور بر اطلاع‌رسانی «سریع، شفاف و علمی» وزارت بهداشت و مدیران و کارشناسان این حوزه، تاکید مجددی است بر مقابله موثر و پیشگیرانه با هرگونه شبهه‌افکنی علمی که سلامت و جان آحاد مردم را هدف می‌گیرد.

در این مورد لازم است علاوه بر صداوسیما، آگاهی‌های علمی و مستدل ستاد کرونا به شیوه موثرتری در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و پیامرسان‌ها منتشر شود تا کسانی که کمتر به تلویزیون مراجعه می‌کنند نیز، از اطلاعات درست و دانش‌­آزموده بهره‌مند شوند.

۳. تشویق «همگان» به واکسیناسیون

اطلاع‌رسانی مناسب، فراگیر، علمی و شفاف وزارت بهداشت و مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا یک وجه بسیار مهم دیگر هم دارد که مربوط است به واکسیناسیون همگانی و اکثریت قریب به اتفاق مشمولان و جمعیت هدف.

در روزهای اخیر اخبار نگران‌کننده‌ای درباره امتناع برخی افراد از تزریق واکسن منتشر شده است؛ در نظرسنجی‌های معتبر نیز تائید شده است که ظاهرا بخشی از جمعیت بزرگسال کشور، تمایلی به واکسیناسیون ندارند و با گزاره‌های مختلفی این رفتار خود را توجیه می‌کنند.

دقت در دلایل و توجیهات این طیف از جامعه نشان می‌دهد ظاهرا مخالفان واکسن کرونا (یا بخش اعظم آنها) تحت تاثیر القائات نادرست، غیرحقیقی و شبه علمی افرادی قرار گرفته‌اند که در فضای رسانه‌ای مبادرت به پخش و نشر اطلاعات نادرست می‌کنند؛ از جمله این اطلاعات، پیامدهای فرضی و  موهوم واکسن کرونا و استدلالات به غایت غیرموجه است که در لفافه واژه‌ها و عبارات زیبا پوشیده شده‌اند.

در این زمینه نیز وظیفه مهم رسانه‌ها و واحدهای اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت شفاف‌سازی و تصریح به تکذیب اخبار و اطلاعات نادرست است که می‌تواند نقش مهمی در اقناع‌سازی بیشتر مخالفان واکسن داشته باشد، به شرطی که سریع و به موقع باشد.

برای این هدف می‌توان از چهره‌های علمی و اجتماعی محبوب استفاده کرد که عموم مردم را تشویق به تزریق واکسن می‌کنند و با هماهنگی محتوایی با ستادهای علمی وزارت بهداشت، آگاهی‌های جامعه را ارتقا می‌دهند.

ارتقای شیوه، سرعت و چگونگی اطلاع‌رسانی عموم درباره ویروسی که هنوز کشور را زیرپوشش دارد، نقش مهمی در غلبه بر آن و بازگشت زندگی دارد.