سه مرحله تحول‌خواهی در دولت سیزدهم

به گزارش ایماخبر، نیاز به تغییر در سطوح مختلف اداره کشور یکی از مهم‌ترین نیازهای امروز کشور است که دولت و شخص رییس جمهوری با درک ضرورت آن برای ایجاد تغییری بنیادین در تلاش هستند. تغییر و تحولی که به تعبیر آیت الله «سیدابراهیم رییسی» اساسی و واقعی باشد تا گرهی از کار کشور و مردم باز شود. رییس جمهوری این مهم را در جلسه شورای اداری استان اردبیل مورد اشاره قرار داده و با تاکید بر لزوم احیای ظرفیت‌ها تصریح کرده است: «ما امروز به یک تحول اساسی نیاز داریم و باید اقدامات و مجموعه پیگیری‌ها دولت به تحول منجر شود.» رییس قوه مجریه سه محور مشخص در اداره کشور را نیازمند تحول مورد اشاره می‌داند؛ شناخت، نهادها و فرایندها.

با تحول بنیادین در هر یک از این سه محور می‌توان امیدوار بود که چرخ‌های خارج شده اقتصادی، سیاسی و یا حتی فرهنگی کشور از ریل توسعه و آرامش بار دیگر در مسیر صحیح قرار گیرد. رییس جمهوری همچنین در این نشست از مفهوم اولویت به عنوان مهم‌ترین دغدغه دولت در حال حاضر یاد کرده است که نشان از حساسیت شرایط کنونی کشور دارد با این همه در صورت محقق نشدن موضوع تحول در سه محور مورد اشاره، پرداختن به دیگر اولویت‌ها هم چندان امکان پذیر و یا حتی موثر نخواهد بود. این پروسه شاید کمی زمان بر به نظر برسد  و به توصیف رییسی رنج داشته باشد اما آثار ماندگاری نه برای یک سال بلکه برای قرن‌ها، عصرها و نسل‌ها دارد که در صورت انجام، هم به عنوان برگی سبز در کارنامه دولت سیزدهم ثبت خواهد شد و هم زندگی مردم را آسان تر خواهد کرد.

تغییر نگرش، نخستین گام تحول اساسی

نخستین گام هر نوع تغییر در هر موضوع و مفهومی تغییر نگرش و شناختی جدید درباره آن موضوع  و یا حوزه است. بدون شناخت شرایط، امکانات و ظرفیت‌ها امید بستن به تغییر چندان عقلایی نخواهد بود و از این روست که آیت الله رییسی، تحول شناختی را بنیادی‌ترین و سنگ بنای تحول دانسته و تصریح کرده است: «نخست تحول شناختی است؛ نگرش‌ها باید تغییر کند و تحول ایجاد شود. بزرگانی چون پیامبر اسلام(ص)، امام صادق (ع)، امام راحل(ره) در قله تحول قرار دارند و جامعه اسلامی را متحول و نگرش ما را به جامعه عوض کردند و اینگونه تاثیرگذار بودند.» تحول شناختی در گام نخست شناخت ضروری ترین اصل مورد نیاز کشور است که رهبر معظم انقلاب آن را پایداری توصیف و خطاب به مسئولان تصریح کردند: «با پایداری و مقاومت، و تحمل فشارها و مشکلات، راه را ادامه دهید و متوقف نشوید.»

شناخت چالش‌های موجود در کنار نگرشی جدید به ظرفیت‌های کشور همان تحول بنیادینی است که دولت سیزدهم تلاش می‌کند آن را به مرحله اجرا رساند. واقعیت آن است که بیشترین تمرکز دولت‌ها در دهه‌های اخیر تمرکز بر مشکلات موجود و جست و جوی راه حل از میان ظرفیت‌هاست بی‌آنکه به این ظرفیت‌ها و منابع طبیعی و انسانی موجود در کشور نگاهی جدید افکنده شود. در علم نوین کشورداری، کانون توجه تنها بر ظرفیت‌های مشخص و قابل تشخیص نیست بلکه می‌توان با نگرشی جدید از میان ظرفیت هایی که پیش از این وجود داشت به منابعی تازه دست یافت.

برای مثال اگر به نسل جوان کشور نه فقط به عنوان نسلی که نیازمند اشتغال و ازدواج است نگریست؛ بلکه آن‌ها را به عنوان سرمایه‌های قابل اعتنا در امر اداره کشور شریک و سهیم کرد؛ می‌توان از ظرفیت آن‌ها بهترین بهره برداری را انجام داد. یا در مثال دیگری، نگرشی نوین به مقوله توان بومی و قدرت داخلی می‌تواند گره گشای بسیاری از کاستی‌ها شود. مانند تغییر نگرشی که در عرصه دفاعی و از همان سال های ابتدایی جنگ تحمیلی انجام و سبب شد؛ توان نظامی و دفاعی ایران بی‌آنکه مورد حمایت قرار گیرد؛ به پیشرفتی شگرف دست یابد. اگر نگرش “نمی‌شود و نمی توانیم و نگاه به خارج” تداوم می‌یافت، رسیدن به چنین دستاوردهایی غیرممکن بود. پیوند دو تحول نگرش به جوانان و توان داخلی می‌تواند تحول آفرین شرایط سخت کنونی باشد و دولت در تلاش است در این مسیر برنامه‌های خود را پیش برد. شاید به همین دلیل است که «احمد وحیدی» وزیر کشور، سیاست دولت مردمی سیزدهم را جوان گرایی دانسته است که با قدرت و قوت در حال انجام است.

نهادها و ضرورت غیرقابل انکار تحول

سخن گفتن از تحول شناختی و تغییر در نگرش‌ها، بی آنکه ابزار تحقق نگرش های جدید را فراهم یا دستکم بروزرسانی کنیم؛ ممکن نخواهد بود و ابزار تحقق هر تحولی هم نهادهای موجود در کشور هستند. نهادهایی که باید همگام با تغییر نگرش‌ها تغییر کرده و امکان اجرا را برای مجریان فراهم سازند. رییس جمهوری هم در اشاره‌ای به این مهم تاکید کرد: «ما یک سازوکار نهادی داریم. نگاه سازمانی باید کاملاً متحول شود چرا که می‌خواهیم کاری برتر و بالاتر انجام دهیم.» قوای سه گانه هم در دسته این نهادها قرار دارند که به نظر می‌رسد با تغییرات به وجود آمده در ماه های گذشته این تحول در آن ها هم در حال ایجاد است. تحولی که به تعبیر معاون پارلمانی دولت انتظار مردم هم است. «سید محمد حسینی» معاون پارلمانی رییس جمهوری در این زمینه گفته است: «مردم انتظار هماهنگی مجلس و دولت را دارند و اختلاف را دیگر نمی‌پذیرند و باید میان قوه مجریه و مقننه روابط معقول و منطقی و صمیمانه برقرار شود.»

در کنار این سه قوه دیگر نهادها و سازمان‌ها در کشور هم نیازمند تغییرات گسترده و البته پرشتاب هستند تا بتوانند با برنامه های دولت و نیازهای کشور هماهنگی مورد نظر را به دست آوردند. این تحول هر اندازه از سطح به عمق نهادها نفوذ کند، ثمربخشی بیشتری خواهد داشت. به دیگر معنا اگر تحول در نهادها تنها در همان سطح تغییر مدیران و مسئولان باقی مانده و شامل سلسه مراتب پایین‌تر نشود چندان کاربردی نخواهد بود. این مهم بیش و پیش از هر بستر دیگری نیازمند آموزش‌های کاربردی و البته نوین نهادی است.

فرآیندی که مانع تحول شده است

سومین ضلع مثلث تحول که رییس جمهوری در سفر خود به اردبیل، اشارات کوتاهی به آن کرد؛ ضلع فرآیند اداره کشور یا همان نظام بورکراسی است. که به نظر می‌رسد با توجه به توصیف رییس جمهوری از آن؛ به عنوان یکی از چالش های جدی در کشور نیازمند بررسی و مطالعه است. آیت الله رییسی در این زمینه تصریح کرده است: «یکی از موانع جدی تحول در کشور، نظام بروکراسی و نظام پیچیده اداری است که بزرگترین مانع برای حرکت‌های انقلابی و جهادی است و باید این نظام پیچیده اداری را اصلاح کرد.»

هرچرخشی در کشور باید در سریع­ترین زمان ممکن روی دهد و این نیازمند تلاشی شبانه روزی است که این روزها از سوی دولت مشاهده می شود. در مسیر حرکت دولت اما سرعت گیرهای بسیاری وجود دارد که می توان آن ها را در دو دسته داخلی و خارجی دسته بندی کرد. مهم‌ترین و البته بزرگترین سرعت گیر کنونی اقتصاد و معیشت مردم ایران تحریم‌هاست اما دسته دوم سرعت گیرها هم به اهمیت و ابعاد همان دسته نخست است. نظام بروکراسی عریض و الطویل یا به توصیف رییس جمهوری پیچیده. نظام بروکراسی که گاهی با ویروس های رانت و فساد و بی‌قانونی هم مورد هجمه قرار گرفته و اندک کارایی خود را هم از دست می‌دهد. اصلاح این نظام به منظور رفع سدهای داخلی حرکت ها و برنامه‌های دولت نیازمند تامل و حرکت انقلابی و در عین حال شجاعانه است که به نظر می رسد رییس جمهوری مصمم به صرف این شجاعت در دولت سیزدهم است.