کرونا پدیده ای که موجب نگاهی تازه به دنیا شده است

به گزارش ایماخبر؛ کرونا در نوع خود یک پدیده است. پدیده‌ای با ابعاد سیاسی، روانشناختی، اقتصادی و اجتماعی بسیار که از زمان شیوع آن، مطالعات مختلفی آغاز شده است و اندیشمندان هر حوزه سعی بر آن داشتند تا بر تمرکز بر جنبه خاصی، اطلاعات ارزشمند و موثری  را بدست آورند. اما در این بین مطالعات جامعه‌ شناختی جایگاهی ویژه دارد. هم از این رو که زندگی اجتماعی بیش از پیش با این ویروس درگیر شده‌است و هم از این باب که تاثیرات آن پس از خاتمه و فروکش‌کردن، همواره ادامه خواهد داشت.  بنابر این ضرورت به سراغ «محمد سهیل سرو»، پژوهشگر مسایل اجتماعی رفتیم تا نظرات وی را در خصوص ابعاد اجتماعی کرونا بیشتر بدانیم. مشروح این گفت و گو را در ذیل می‌خوانید:

اثرات و پیامد های اجتماعی کرونا

سهیل سرو پیرامون پیامدهای اجتماعی کرونا و با اشاره به این که،کرونا و تاثیرات آن را به نظر می‌توان در چند مرحله نگریست؛ گفت: مرحله اول، ورود و شیوع ویروس؛ مرحله دوم، همه گیری ویروس و عادی شدن آن؛ مرحله سوم پدیده کرونا؛ تلقی کرونا به مثابه یک پدیده اجتماعی به جای پدیده‌ای زیستی و ویروسی که در این مرحله کرونا دیگر یک ویروس (COVID- ۱۹) نیست. بلکه، کرونا به مثابه یک تغییر و تحول اجتماعی نگریسته می‌شود که با ایجاد تغییرات اجتماعی و اقتصادی، جهش اجتماعی ایجاد کرده و تعاملات عرصه‌ های جهانی را از عرصه حضور به عرصه مجاز تبدیل نموده است. مرحله چهارم، خاطره کرونایی که با زوال ویروس و تبدیل پدیده کرونا به یک خاطره تاریخی همراه است.

پژوهشگر مسایل اجتماعی در ادامه توضیح داد: چه بخواهیم چه نخواهیم؛ کرونا پدیده‌ایی ماندگار نخواهد بود. بلکه با سرآمدن دوره خود رخت برخواهد بست. اما پدیده کرونا به عنوان یک چالش تاثیرات خود را به عنوان یک تجربه زیسته خواهد داشت که در سناریونویسی‌های آینده پژوهی و سیاست‌گذاری‌های کلان قابل اعتنا خواهد بود. بر مبنای این دسته بندی اثرات اجتماعی کرونا را می توان در دوگانه ویروس کرونا که درمان آن با واکسن کرونا یا داروهای آن است و پدیده کرونا که مساله تحول ساز در عرصه مدیریت و حضور اجتماعی است مدنظر قرار داد.  برای مثال در عرصه مدیریت می‌توان به مواردی نظیر تبدیل فضای حقیقی به حقیقت مجازی، اهمیت اینترنت و فضای وب و بهره‌گیری از ظرفیت های اقتصادی، آموزشی و فرهنگی آن، نزدیک شدن خانواده‌ های تک هسته‌ای به یکدیگر و شناخت خانواده از اعضای خود که تحمل و بردباری خانوادگی در برابر ناشکیبایی در محیط خانه از نتایج آن بوده است، تبدیل برخی از کسب و کارهای سنتی به کسب و کارهای مجازی، آشنایی با سواد رایانه‌ای و شبکه‌ایی، دوری افراد از یکدیگر و تبدیل جامعه به هم پیوسته واختلاف نظرهای علمی، بهداشتی افراد با یکدیگر و ایجاد فضای اختلاف حداقل ذهنی افراد جامعه با هم اشاره کرد.

وی گفت: در زمینه پزشکی و دارویی نیز می‌توان به اموری نظیر مضاعف شدن فعالیت علم پزشکی و ترقی علمی با ساخت واکسن، نوین نمودن شیوه‌های مقابله با ویروس‌های همه گیر و ابزارهای متناسب آن، درگیری تیم‌های مختلف پزشکی، بهداشتی، آموزشی و… برای کمک و معطوف سازی اجتماعی در حل مشکل همه گیری ویروس و در نهایت تجربه وحدت اجتماعی و اقتصادی برای مبارزه با کرونا اشاره کرد.

مهمترین تغییرات اجتماعی کرونا

سهیل سرو در خصوص مهمترین تغییرات اجتماعی در دوران کرونا گفت: تغییر اجتماعی مستلزم تغییر نظم اجتماعی یک جامعه است. ممکن است شامل تغییرات در نهادهای اجتماعی، رفتارهای اجتماعی یا روابط اجتماعی باشد. “تالکوت پارسونز” تغییر اجتماعی را به دو دسته تقسیم می‌کند :اول: تغییراتی که در بعضی قسمت‌های سیستم یا خرده سیستم‌ها روی می‌دهد . یعنی تغییر به حدی کوچک است که جامعه تنها دچار تلنگری می‌شود و اتفاق بزرگی رخ نمی‌دهد .دوم: نیروی مؤثر در تغییر آن قدر قوی است که باعث دگرگونی جامعه می‌شود و این تغییر یک تغییر ساختی است .

وی گفت: کرونا به واقع طی دو سال گذشته نوعی تغییر بسیار گسترده را به وجود آورد و نظم زندگی جوامع بشری را که طی سالیان پس انقلاب صنعتی به وجود آمده بود تغییر داد. اهمیت کرونا بیشتر است؛ زیرا حساس‌ترین دارایی یک فرد یعنی جان و بهترین دارایی یک جامعه یعنی نیروی انسانی را به مخاطره افکنده است. از این‌رو، مدارس، دانشگاه‌ها، مشاغل و کسب و کارها برای بازه‌های مختلف تعطیل یا با محدودیت روبه رو شدند.

سهیل سرو افزود: شاید بتوان مهمترین تغیر ایجاد شده با کرونا را تغییر ذهنی عنوان کرد. یعنی انسان به این نتیجه رسید که می‌توان، یا باید بتوان جهان و هستی را به گونه‌ایی دیگر نیز نگریست و از نگاه تک بعدی دست برداشت. جوامع بشری با کرونا اولا هرچه بیشتر به سلامت و بهداشت، دوما برخورداری‌هایِ از اجتماع و ثالثا نعمت علم پی برده است.

وی اظهار کرد: به صورت فهرست وار می‌توان انواع تغییرات ایجاد شده از کرونا را در کنار این تغییر بنیادین ذکر نمود: انتقال از حقیقت به مجاز(ارتباطات و تبادلات حضوری و فیزیکی بشر با پدیده کرونا هرچه بیشتر به ساحت تعاملات مجازی و دیجیتالی انتقال یافت). توجه بیشتر به دولت الکترونیک و به کارگیری سامانه‌های مجازی و الکترونیکی، توجه به موضوع اجتماع و جمع محوری(کرونا با ایجاد شکاف در اجتماع برای حفظ جانِ فردی تغییراتی را از جمع محوری به فرد محوری و تعاملات چهره به چهره به تعاملات واسطه‌ایی یعنی چهره- اینترنت- چهره ایجاد نمود. به عبارتی دیگر انسان ها خود را با یک واسطه اجباری یعنی اینترنت و ابزار روبرو دیدند)، ایجاد آسیب‌های روحی و روانی ناشی از اجتماع گریزی اجباری و توجه بیش از پیش به مقوله معنویت و علم و در نهایت تغییر سبک زندگی.

وضعیت جوامع در دوران پسا کرونا

سهیل سرو درباره وضعیت جوامع در دوران پسا کرونا ؛ بیان کرد: کرونا نه اولین و نه آخرین مساله پیش روی انسان است. اما عمومیت و همه‌گیری آن تقریبا جدید است. بنابراین پدیده کرونا آینده‌ایی خاص را ترسیم می‌نماید. این پدیده چون در خاطره بلندمدت مردم دنیا باقی می‌ماند، طبیعی است که برخی توجهات را در مواجه با سایر مقولات مشابه آماده سازی می‌کند. بنابراین، تجربه نوع بشر با کرونا رشد پیدا کرد و مهارت‌های بیشتر زندگی کسب شد. آنچه مسلم است، سبک زندگی بشر پس از کرونا لااقل در کوتاه مدت با سبک زندگی پیش از کرونا تفاوت‌ هایی را خواهد داشت. رعایت بیشتر بهداشت، پیوست اقتصادی و فکری برای انجام معاملات تجاری، اقتصادی و شغلی، و ریسک پذیری در کارها یا بالعکس احتیاط در فعالیت‌ ها، وضعیت جدیدی را در این نوع سبک زندگی فردی، اجتماعی و اقتصادی رقم خواهد زد.

وی ادامه داد: همچنین در کنار این وضع به نظر می‌رسد شاهد گسترش پهنای اینترنت، گستردگی پوشش اینترنت، تبدیل تعاملات بازار سنتی به بازارهای دیجیتال، ایجاد آموزش‌های تعاملی و دوگانه حضوری و مجازی (به این معنی که به دنیای پیش از کرونا که تک بعدی بود برنگشت نخواهد شد. بلکه همواره فضای دوگانه حضوری و مجازی در ذهن‌ها و در عرصه عمل باقی خواهد بود. به عبارت دیگر فضای مجازی هم فضای واقعی شده است)، خوداتکایی کشورها به ظرفیت‌های علمی و داخلی ناشی از عدم همکاری مساعد جهانی در مقولاتی مانند ماسک و واکسن، ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی – اطلاعاتی و اقتصادی توسط دولت‌ها خواهیم بود

درس آموخته‌های کرونا برای جوامع

سهیل سرو در خصوص درس آموخته‌های کرونا گفت: به نظر من کرونا نشان داد که زندگی یکنواخت و تک بعدی نیست. بلکه ابعاد دیگری را نیز دربر می‌گیرد. همچنین بزرگترین درس کرونا توجه دادن به داشته‌ ها و ناداشته‌ های بشر است. داشته‌هایی مانند کمک رسانی‌های مومنانه، دورهمی‌ ها و نبود محدودیت‌ها در زندگی و نعمت‌های سلامتی و آرامش روانی و ناداشته‌هایی مانند مهارت‌های زندگی از قبیل توجه به خانواده و فرزندان و زنان، مسوولیت پذیری اجتماعی همگانی و دیگر موارد.